Odbudowa dworu Reyów w Sieciechowicach na Międzynarodowy Ośrodek Wymiany Artystycznej
Kraków - Sieciechowice. Projekt Koncepcyjny: luty 2016 Projekt budowlany: marzec 2017. Stan obecny: projekt budowlany uzyskał pozytywną opinię Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i oczekuje na realizację.
Dwie grafiki, jedna to wizualizacja, a druga wykonanie.
(…)W tej części architekturę zdefiniowano jako „otwartą księgę” opowiadającą historię miejsca. Wyeksponowana w otwartej przestrzeni, efektowna ciesielska konstrukcja drewniana ma sygnalizować, że budynek pierwotnie był drewniany. Ale będzie to nawiązanie w zupełnie nowej formie, pozbawione prób imitacji i rekonstrukcji. Historyczna kubatura zostanie ukształtowana z dominacją szklanych ścian i połaci. To wyraz odejścia od sielskiego stylu romantycznych dworków do modernistycznej idei „szklanych domów”.
W tym przypadku na skutek zawiłości dziejów udało się ją zrealizować dopiero po stu latach, od czasu gdy opisał ją Żeromski. Historię degradacji majątku ziemiańskiego opowie odciśnięty w ścianie kontur poszarpanej i nieotynkowanej cegły po zawalonym starym dworze (patrz ilustracja nr 4 i ilustracja nr 23). Utrwalone przemurowania, odciski po stropach i ścianach, odymienia po kominach mają być niczym abstrakcyjny obraz opowiadający historię miejsca. To opowieść bez dat i faktów tylko kolorem i emocją. Po drugiej stronie znajdzie się architektoniczny epilog. To współczesna kubiczna bryła, ekspresyjnie „wbita” we wnętrze budynku (ilustracja nr 24), która pomieści funkcję komunikacyjną i sanitarną, obsługującą całą przestrzeń ogólnodostępną na parterze. Ma być niczym rzeźba „uwięziona” w plątaninie belek drewnianej konstrukcji odbudowanego dworu. To jednoznaczny sygnał, że ta przestrzeń została wykreowana na nowo i świadek naszych czasów dla przyszłych pokoleń.
I. IDEA
Przystępując do opracowania niniejszego projektu rewitalizacji zabytkowego zespołu dworskiego w Sieciechowicach, jego autorzy postawili cel w postaci wyeksponowania transcendentnej, ponadmaterialnej wartości obiektu zabytkowego oraz jego kulturotwórczego wpływu na otoczenie. Dlatego przedstawione przedsięwzięcie budowlane należy rozpatrywać w szerokim ujęciu humanistycznym, wykraczającym poza ścisłe ramy zasad sztuki budowlanej i fizycznych czynności konserwatorskich. Podążając za dorobkiem nauk o ochronie zabytków, uznano, że wszelkie prace budowlane wykraczające poza utrzymanie istniejącej tkanki w stanie niepogorszonym – a w szczególności polegające na odbudowie lub rekonstrukcji elementów nieistniejących – są bezzasadne, o ile miałyby być wartością samą w sobie lub imitacją materii bezpowrotnie utraconej na przestrzeni dziejów.
Zgodnie z humanistycznym ujęciem sztuki architektonicznej uznano, że podstawą wszelkich ingerencji budowlanych – w tym ewentualnej przebudowy, odbudowy i rozbudowy – finalnie skutkujących uratowaniem tego zabytkowego obiektu przed dalszą degradacją – musi być implikowanie w jego opustoszałe mury nowej funkcji. Takiej, która sprawi, że zrewitalizowany obiekt będzie się samoczynnie utrzymywał i rozwijał. Aby tak się stało, funkcja ta musi być po części zgodna z dotychczasowym historycznym charakterem obiektu, a po części wynikać z ducha obecnych czasów, w których zdegradowany obiekt otrzyma swoje nowe życie. Dawny dwór szlachecki to nie tylko historyczny budynek o określonej wartości estetycznej czy reprezentacyjno-mieszkalnej (w tym wypadku dość skromnej). Dwory szlacheckie pełniły również szeroką funkcję kulturotwórczą. Mimo oczywistych wad dawnego systemu społecznego, należy zauważyć, że to w nich kształtowały się obyczaje Rzeczpospolitej Obojga Narodów, a w okresie rozbiorowym podtrzymywano dla przyszłych pokoleń tożsamość i kulturę narodową.
Tragiczne dzieje najnowszej historii Polski, rozmaite działania mające na celu unicestwienie polskich elit – w tym dawnego ziemiaństwa – oraz wywłaszczenia ich majątku, doprowadziły do pozbawienia dawnych ośrodków ziemskich ich kulturotwórczej roli na prowincji polskiej. Związane z tym straty dla kultury i tożsamości jej mieszkańców są nie do przecenienia. Dlatego szukając właściwej współczesnej idei dla rewitalizacji dworu w Sieciechowicach uznano, że powinna być to funkcja kulturalna i wręcz kulturotwórcza. Będzie to stanowić pewnego rodzaju powrót do korzeni.
Obecny stan obiektu, w tym całkowite utracenie historycznych dóbr ruchomych, oraz znaczne nadwątlenie materii nieruchomej, właściwie uniemożliwia wprowadzenie funkcji muzealnej w ujęciu dokumentacyjno-historycznym.
Byłaby ona fałszywą imitacją. Dlatego za najwłaściwsze uznano powołanie w tym miejscu Międzynarodowego Ośrodka Wymiany Artystycznej, który będzie rozwijał i dokumentował kulturę współczesną, łącząc w sobie szeroką transgraniczną wymianę myśli twórczej z lokalną aktywizacją miejscowej społeczności. W ten sposób zamiast skansenu dokumentującego przeszłość, w zabytkowym murach powstanie nowoczesna instytucja kształtująca kulturę przyszłą. Aby było to możliwe, niezbędne jest wykreowanie nowych walorów funkcjonalno-przestrzennych obiektu, przy jednoczesnym zachowaniu jego wartości historycznej. Dlatego niniejszy projekt zakłada pójście znacznie dalej niż jedynie utrwalenie zabytkowej substancji. Odrzucono wszelkie działania zmierzające do ścisłej rekonstrukcji lub imitacji, która w czasach przyszłych mogłaby mylnie sugerować, że cześć tutejszej materii historycznej nigdy nie została utracona. Przebudowę istniejącego murowanego dworu zaplanowano w taki sposób, aby wyeksponować wszelkie zachowane elementy zabytkowej substancji, przy jednoczesnym czytelnym oddzieleniu elementów nowododanych. Tak, aby to co nowe było w przyszłości jednoznacznie postrzegane jako świadek historii. Odbudowę nieistniejącego dworu drewnianego uwarunkowano koniecznością zapewnienia dodatkowej powierzchni użytkowej dla przyszłego Ośrodka. Jego kubatura nie zniekształci zewnętrznej historycznej kompozycji przestrzennej ale odbudowany dwór zyska zupełnie nowe walory użytkowe i estetyczne. Istotną częścią planu jest też rozbudowa zespołu, wynikająca z zapotrzebowania na nowoczesną przestrzeń wystawienniczą. Zdecydowano się tu na całkowicie nową wartość architektoniczną, która zostanie wkomponowana w część podziemną, celem poszanowania historycznego układu przestrzennego. Powstanie w ten sposób obiekt niosący w sobie opowieść o spotkaniu historii ze współczesnością, w którym wszystko co zachowało się z dawnych czasów zostanie utrwalone, a nowe czytelnie oddzielone. Opowieść ta zostanie opisana współczesnym językiem architektury i sztuki, adekwatnym dla ludzi, którzy dziś podjęli się dzieła rewitalizacji zabytkowego zespołu dworskiego w Sieciechowicach.
II. INFORMACJE OGÓLNE O INWESTYCJI
- Istniejący stan zagospodarowania terenu.
Na działce istnieje murowany budynek dworu wybudowany w latach 1880-1900. Jest to obiekt dwukondygnacyjny, niepodpiwniczony z poddaszem nieużytkowym. Powstał on jako dobudowa do starszego szlacheckiego dworu drewnianego, powstałego w XVIII wieku. Dwór drewniany nie zachował się do czasów obecnych. Jedyną jego pozostałością jest sklepienie ceglane typu kolebkowego nad dawną piwnicą. Ponadto obrys dawnego dworu wyznaczaj fundamenty wykonane współcześnie podczas nieudanej próby odbudowy. Są one wykonane wadliwie i wymagaj rozbiórki. W otoczeniu dworu rozpościera się park typu krajobrazowego pochodzący z przełomu XVIII i XIX wieku. Zespół dworski: dwór i park objęty jest ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie (A-439 z 21.01.1977 [A-629/M]).
2. Rodzaj inwestycji.
Inwestycja polegać będzie na przebudowie istniejącego budynku murowanego, odbudowie dworu drewnianego oraz rozbudowie obiektu o część podziemną. Celem jest przystosowanie dawnego zespou dworskiego do pełnienia nowej funkcji Międzynarodowego Ośrodka Wymiany Artystycznej (MOWA), zespołu galerii wraz z zapleczem bytowym oraz siedzibą Fundacji ARTE NOVUM.
3. Funkcja projektowanej zabudowy i zagospodarowania terenu.
Projektowana zabudowa posiada funkcję budownictwa publicznego. Została przewidziana przede wszystkim jako siedziba Międzynarodowego Ośrodka Wymiany Artystycznej. Fundacja ma w swym celu prowadzenie działalności wspierającej współpracę międzynarodową artystów różnych dziedzin. Stąd w obiekcie przewidziano sale wystawiennicze, pracownie, małą salę koncertową, a także zaplecze gastronomiczno-noclegowe. Głównym założeniom projektowym towarzyszyła też myśl połączenia przestrzeni wewnętrznej z otaczają przestrzenią parku krajobrazowego. W niniejszym opracowaniu ujęto projekt zagospodarowania terenu wyłącznie w sposób niezbędny dla funkcjonowania obiektu – prace związane z architekturą krajobrazu w parku objęte zostaną odrębnym opracowaniem.
4. Projektuje się następujące elementy zagospodarowania:
Zabudowę w postaci odbudowywanego budynku dworu, o powierzchni 237,88 m2.
Część podziemną pod odbudowywanym dworem oraz pod częścią ogrodu jako kondygnacją piwniczną o powierzchni użytkowej 294,86 m2.
6. Kształtowanie ładu przestrzennego
Układ przestrzenny istniejącej i planowanej zabudowy będzie ukształtowany według odtworzonej kompozycji zabytkowego zespołu dworskiego z czasów, zanim uległ on degradacji. W odniesieniu do form zewnętrznych i naziemnych nie przewiduje się wprowadzenia kubatur innych niż istniejące lub tych, które istniały w historycznym układzie. Natomiast wszelkie nowe kubatury wynikające ze współczesnych uwarunkowań funkcjonalnych i technicznych pozostaną umieszczone pod powierzchnią terenu w taki sposób, aby historyczna kompozycja zespołu pozostała niezmieniona. Planowana kompozycja przestrzenna będzie się składać z trzech zasadniczych składników przedstawionych na rysunku dołączonego do niniejszego Projektu Zagospodarowania Terenu i są to:
A) Budynek istniejący, który ulegnie częściowej przebudowie (w rozumieniu prawa budowlanego) wynikającej z dostosowania do nowej funkcji,
ale bez zmiany formy zewnętrznej – potocznie znany jako dwór murowany wraz z przyległym do niego istniejącym tarasem.
B) Budynku nieistniejący, niegdyś przyległy do dworu murowanego, który zostanie odbudowany jako nowy, zawierający w sobie oryginalne relikty (fragment piwnicy), którego forma będzie odpowiadać pierwowzorowi ale wnętrza zostaną ukształtowane wedle aktualnych uwarunkowań – potocznie znany jako dwór drewniany.
C) Nowa część podziemna, stanowiąca rozbudowę istniejącego zespołu o nowy element ukształtowany w sposób nienaruszający historycznej kompozycji.
Bryła i elewacje istniejącego budynku dworu murowanego pozostaną niezmienione. Wymianie ulegnie dach, który utrzyma historyczna formę z zachowaniem geometrii i kątów nachylenia ale w detalu i technologii będzie współczesny – wykonany ze szkła osłoniętego żaluzjami aluminiowymi i upodobnionymi do ich panelami z blachy cynkowej w kolorze antracytowym.
Bryła i proporcje odbudowywanego dworu drewnianego w obrysie przegród zewnętrznych – w tym geometrii dachu – będzie odpowiadać historycznemu pierwowzorowi. Jednak wystrój elewacji, detale i rozwiązania materiałowe zostaną zastosowane zgodnie zasadami aktualnego kształtowania formy architektonicznej, aby wyraźnie odróżniać ten budynek od zachowanej substancji historycznej jako współczesną odbudowę.
Bryła części rozbudowanej zostanie umieszczona pod powierzchnią terenu i pozostanie całkowicie niewidoczna od strony frontowej, natomiast jej podziemny fragment będzie częściowo ujawniony w formie łagodnego zejścia terenu i odsłonięcia południowej elewacji otwierającej się na tylną część parku.
III. PROJEKT BUDYNKU
- Analiza historyczno-architektoniczna
A) Istniejący obiekt
Obecnie jedynym zachowanym obiektem kubaturowym jest powstały w końcu XIX-wieku murowany dwór, będący częścią dawnego, większego zespołu dworskiego, wpisanego do Rejestru Zabytków województwa małopolskiego jako zespół dworski, XVIII-XIX, (nr rej.: A-439 z 21.01.1977: – dwór – park). Jest to dwukondygnacyjny budynek o formie zbliżonej do sześcianu, nakryty dachem polskim, typowym dla budownictwa dworskiego w tym regionie. Jego kompozycja, proporcje i zewnętrzny wystrój sztukatorski plasują go w stylistyce neorenesansowej, będącej subtelną syntezą architektury toskańskich willi i krakowskiego renesansu. W potocznym nazewnictwie obiekt ten znany jest jako dwór murowany. Budynek jest otoczony parkiem typu krajobrazowego – obecnie częściowo zdegradowanym – rozlokowanym na wyspie w zakolu rzeki Dłubni. Zachowany budynek jest obiektem stosunkowo nowym, jednak historia zespołu jest starsza, a jego brakujące elementy miały wcześniejsze pochodzenie.
B) Nieistniejący dwór drewniany z XVIII-tego wieku.
W sąsiedztwie istniejącego budynku od strony północnej znajduje się fragmentarycznie zachowana piwnica nakryta ceglanym sklepieniem kolebkowym, będąca jedyną oryginalną pozostałością po stojącym tu do końca XX wieku dworze drewnianym. Obiekt ten wybudowany w XVIII wieku, był pierwotnym i centralnym elementem tutejszego historycznego zespołu. Z pierwotnej kompozycji architektonicznej tego budynku znamy obrys ścian zewnętrznych, osiowe usytuowanie centralnego ryzalitu, wysokość i częściowo geometrię dachu. Natomiast dokładna forma architektoniczna w kształcie nadanym w XVIII wieku pozostaje nierozpoznana, bowiem jedyne źródła obrazujące budynek przed jego zniszczeniem ukazują go w formie jaką najprawdopodobniej nadano mu podczas rozbudowy w końcu XIX-tego wieku (patrz ilustracja nr 1).
C) Pierwotny kształt dworu w odniesieniu do analogicznych zachowanych przykładów.
Pierwotnego kształtu oryginalnego dworu można dziś dochodzić jedynie drogą analizy porównawczej z analogicznymi obiektami w regionie, które w niezmienionej formie dotrwały do naszych czasów. W powszechnym wyobrażeniu dwory szlacheckie z czasów Rzeczpospolitej Obojga Narodów, funkcjonują jako klasycyzujące budowle z charakterystycznym kolumnowym portykiem. W pobliskiej Modlinicy możemy znaleźć obiekt odpowiadający takim wyobrażeniom (ilustracja nr 5). W rzeczywistości jednak forma ta nosząca znamiona stylu narodowego ukształtowała się dopiero w pierwszej połowie XIX-wieku – a więc w okresie rozbiorowym.
Pierwotne dwory szlacheckie z okresu przed rozbiorami, miały znacznie skromniejszy charakter, co wynikało ze zubożenia szlachty polskiej w tym okresie. Dlatego szukając analogi do pierwowzoru budynku w Siciechowicach należy zwrócić się raczej ku takim przykładom jak drewniany dwór w Miechowie (ilustracja nr 6), obecnie odrestaurowany jako obiekt muzealny. To skromny budynek wykonany z drewna modrzewiowego w technice zrębowej. Ma on podobne gabaryty i pochodzi z tego samego okresu co dwór w Sieciechowicach. W Miechowie wątpliwości może budzić wyeksponowana podczas restauracji drewniana konstrukcja ścian, gdyż najczęściej budynki takie pobielano grubą warstwą wapna. Bowiem zastosowanie drewna jako budulca w tym okresie wynikało ze zubożenia warstwy szlacheckiej, dlatego starano dostępnymi środkami imitować technikę murarską powszechnie uważaną za bardziej nobilitującą. Co istotne, widzimy tu typowy polski dach z charakterystycznym przełamaniem – szczególnie popularnym i dobrze zachowanym na ziemi krakowskiej, w której stał się elementem tożsamości kulturowej. W uwidocznionej tu pierwotnej geometrii połaci nie wykształciły się żadne formy wskazujące na potrzebę doświetlania poddasza. Tak więc często spotykane w dachach polskich lukarny – w tym takie jakie widać na archiwalnych fotografiach z Sieciechowic – należy uznać za elementy wtórne, pochodzące z późniejszych przekształceń. Jedynym elementem dodanym do geometrii połaci jest wyżka nad gankiem wejściowym, umieszczonym na centralnej osi elewacji frontowej.
Trudno ustalić czy ganek ten jest zubożałą i zregionalizowaną, ruralistyczną wersją portalu o renesansowej lub barokowej proweniencji. Wiemy natomiast, że z jego formy dopiero pod wpływem XIX-to wiecznych wzorców kosmopolitycznych wykształciła się powszechnie znana, klasycyzująca forma kolumnowego portyku charakterystyczna dla dworu polskiego. Drugim bardziej okazałym przykładem architektury z tego okresu jest dwór w Łopusznej (powiat nowotarski), będący zresztą w podobnej korelacji z parafią i wsią jak zespół w Sieciechowicach (ilustracja nr 7). Tu widzimy wyraźną tendencję do pobielania drewnianej konstrukcji zrębowej, co wraz z dekoracyjnym opracowaniem detalu centralnego ganku w duchu zregionalizowanego baroku, zdradza wyraźne dążenie do specyficznie pojmowanej wystawności. Obydwa te przykłady, nawet jeśli nie są identyczne z dworem w Sieciechowicach, to jednak dają wyraźne wyobrażenie o jego pierwotnej formie. Możemy domniemać, że był to budynek skromny, o wyraźnych cechach budownictwa regionalnego, nie przyswajającego wzorców zewnętrznych jakie nałożono nań dopiero w późniejszym okresie.
Forma ukształtowana w XIX-wieku.
Wobec powyższej analizy przykładów XVIII-to wiecznych dworów zachowanych w Małopolsce, należy uznać, że widoczna na archiwalnej fotografii (ilustracja nr 8), pochodzi najpewniej z okresu XIX-to wiecznej przebudowy, kiedy do pierwotnego dworu dobudowano do południa nową (do dziś istniejącą) murowaną część, a jemu samemu – pomimo drewnianego zrębu – nadano cechy „solidnej” architektury murowanej, upodabniając go stylistycznie do nowego budynku. Wtedy lub w późniejszym okresie mogły powstać udokumentowane lukarny, a centralny ganek został przekształcony w dwustronny szczyt nakryty dwuspadowym dachem.
Najnowsze przekształcenia zespołu dworskiego w Sieciechowicach.
Nie licząc drobnych napraw i prowizorycznych prac zabezpieczających zespół ukształtowany w ostatnich latach XIX-tego wieku, pozostał niezmieniony przez kolejne sto lat. Niestety w najnowszej historii podczas działań mających na celu teoretycznie rewitalizację obiektu – już wówczas wpisanego do rejestru zabytków – dokonano bezpowrotnego zniszczenia oryginalnej substancji pierwotnego dworu. Szczęśliwie zostało ono poprzedzone dokładną inwentaryzacją, opracowaną w 1979 roku (ilustracja nr 9).
Na jej podstawie przygotowano projekt architektoniczno-budowlany remontu i przebudowy zespołu (ilustracja nr 10), którą zamierzano przeprowadzić w latach 80-tych XX wieku. Ów projekt już w samych założeniach ignorował podstawowe zasadny wynikające z nauk o ochronie zabytków. Zignorowano zebrane w Karcie Weneckiej zapisy, które na wprost przestrzegają przed dodawaniem do substancji zabytkowej elementów nowych, imitujących historyczne pochodzenie. A tak właśnie postąpiono projektując betonowy taras południowy, który miał być docelowo pokryty warstwą historyzujących detali. W projekcie założono też całkowite rozebranie – jeszcze wówczas istniejącego – dworu drewnianego, celem jego podpiwniczenia i odbudowania w nowej murowanej formie (ilustracja nr 11). Zaplanowane prace budowlane rozpoczęto właśnie od rozbiórki części drewnianej i przygotowania nowych fundamentów pod nią. Dobudowano też konstrukcję planowanego tarasu. Wymieniono tynki (bezpowrotnie tracąc ewentualne polichromie) i wszystkie posadzki w części murowanej. Wzmocniono w niej strop nad poddaszem i założono nowe bitumiczne poszycie dachowe na częściowo wymienionej więźbie. Niestety na tym etapie prace zostały przerwane i nigdy ich nie wznowiono. W ich efekcie najstarszy w całym zespole dwór drewniany praktycznie przestał istnieć. Ponadto roboty zrealizowane wykonano niedbale, w sposób daleki od zasad prowadzenia prac na zabytku i w ogóle sztuki budowlanej. W efekcie tych działań zabytek pozostał w stanie wyraźnie pogorszonym.
2. Ocena stanu obecnego technicznego
A) Istniejący budynek
W istniejącym dworze murowanym przeprowadzono w ostatnich latach szereg prac naprawczych i zabezpieczających, dzięki którym ogólna kondycja konstrukcji jego ścian jest dobra. Budynek osuszono, a jego fundamenty wzmocniono. Dlatego ściany nie wykazują cech osiadania i zawilgocenia.
Oryginalny strop nad parterem jest suchy i nie wskazuje cech biodegradacji ani ugięć wynikających z przeciążenia lub korozji drewnianych belek.
Strop nad piętrem wzmocniono podczas nieudanej próby odbudowy dworu w latach 80-tych XX-tego wieku. Wzmocnienie żebrami żelbetowymi ma jednak charakter prowizoryczny i wymaga wymiany w sytuacji, gdyby poddasze miało uzyskać walory użytkowe.
Więźba i poszycie dachowe zostały zabezpieczone w tym samym czasie kiedy dokonywano prób odbudowy (ilustracja nr 13). Połacie są orynnowane, a woda opadowa wyprowadzona poza obwód ścian zewnętrznych. Dzięki tym działaniom budynek jest tymczasowo zabezpieczony przed szkodliwym wpływem wód opadowych. Jednak dotychczas prowadzone prace na dachu miały charakter doraźny i często prowizoryczny, przez co nie spełniają współczesnych wymogów termoizolacyjności i trwałego zabezpieczenia przed wodą. Obecna więźba i poszycie nie zdradza cech wartościowej substancji historycznej, a ugięcia belek powodują nieznaczną utratę fasonu charakterystycznego dachu polskiego. Dlatego zaleca się gruntowny remont więźby i poszycia na okoliczność kiedy poddasze budynku miałoby pozostać nieużytkowe i całkowitą wymianę wtedy, gdy walory użytkowe miałyby objąć ten poziom.
Kominy są drożne. Budynek jest wyposażony w sprawna instalację wodną i kanalizacyjną. Zewnętrzne elewacje zostały w ostatnim czasie odrestaurowane według odpowiedniego programu konserwatorskiego uwzgledniającego historyczny detal sztukatorski. Oryginalna stolarka okienna jest zachowana i odrestaurowana.
Podczas prac remontowo-naprawczych prowadzonych w końcu XX-tego wieku wymieniono całą wyprawę tynkarską bezpowrotnie uniemożliwiając przywrócenie pierwotnej kolorystyki i ew. polichromii (ilustracja nr 14). Na skutek tych działań nie zachowały się też żadne wewnętrzne dekoracje sztukatorskie ani ceramika grzewcza. Usunięto też pierwotne warstwy posadzki oraz zdemontowano drewniane schody. W efekcie tych działań, wnętrza budynku utraciły swój historyczny charakter. Ale jednocześnie dzięki tym działaniom nie wskazują symptomów mogących zagrozić ich bezpiecznemu użytkowaniu. Jedynym zachowanym elementem wystroju jest oryginalna stolarka drzwiowa również aktualnie odrestaurowana (ilustracja nr 15).
B) Przyziemie nieistniejącego dworu drewnianego.
Sklepienie kolebkowe piwnicy dawnego dworu jest uszkodzone i grozi zawaleniem (ilustracja nr 16). Poszczególne kształtki wypadają na skutek wypłukania spoin. Historyczne sklepienie jest otoczone murowanymi ścianami wybudowanymi w latach 80-tych XX wieku jako fundamenty pod odnawiany budynek.
Elementy te jednak zrealizowano w sposób wadliwy. Pozbawione są należytych parametrów wytrzymałościowych, brakuje im właściwej izolacji termicznej i przeciwwodnej. W przypadku odbudowy dworu drewnianego zaleca się ich rozebranie. Działania te mogą przyczynić się do całkowitego zawalenia sklepienia kolebkowego, dlatego zaleca się jego dokładny pomiar, ostrożny demontaż, i inwentaryzację rozebranych elementów, które należy ponownie umieścić na swoim miejscu, po wykonaniu zupełnie nowych fundamentów uwzględniajcych współczesne warunki techniczne – w szczególności warunki gruntowo-wodne terenu.
3. Planowane przeznaczenie
Obiekt w projektowanym kształcie będzie łącznie pełnił funkcję użyteczności publicznej jako Międzynarodowy Ośrodek Wymiany Artystycznej (MOWA). Funkcją dominującą będzie przestrzeń wystawiennicza i konferencyjna oraz pracownie artystyczne sztuk wizualnych. Uzupełnieniem będzie funkcja biurowa z siedzibą fundacji zarządzającej Ośrodkiem. Ponadto ośrodek będzie posiadał zaplecze pobytowe dla rezydentów oraz ogólnodostępną przestrzeń pobytu dziennego z zapleczem sanitarnym i gastronomicznym.
4. Projektowany układ funkcjonalno-przestrzenny
A) Kondygnacja podziemna (ilustracja nr 17)
Istnieją dwa powody częściowego podpiwniczenia obiektu i wprowadzenia kubatury podziemnej. Pierwszym z nich jest potrzeba odrestaurowania i wyeksponowania zabytkowej piwnicy z XVIII wieku, z częściowo zachowanym sklepieniem kolebkowym. Stanowi ono jedyną pozostałość po dworze drewnianym. Drugim powodem jest zapewnienie potrzebnej do nowej funkcji powierzchni użytkowej. Z punktu widzenia działalności przyszłego Ośrodka, powierzchnia ta będzie niewystarczająca, jeśli miałby on do dyspozycji jedynie kubaturę budynków w ich historycznym obrysie. Stąd konieczność powiększenia obszaru piwnicy, w stosunku do pierwotnego układu. Podpiwniczenie obejmie centralną i północną część odbudowanego dworu drewnianego. Zrezygnowano zaś z przysunięcia nowej piwnicy w bezpośrednie sąsiedztwo murów istniejącego dworu. W centralnym ryzalicie zostanie wyeksponowany zachowany fragment sklepienia kolebkowego (ilustracja nr 18), który będzie włączony do nowego układu funkcjonalnego jako kameralna enoteka. W miejscu gdzie ceglana kolebka uległa zniszczeniu znajdzie się klatka schodowa. Pozostała piwnica wydzielona obrysem ścian północnego skrzydła pomieści zaplecze magazynowe galerii,
pomieszczenia techniczne, zaplecze kawiarni, pomieszczenia personelu i węzeł sanitarny. Architektura tej części będzie prosta – wręcz minimalistyczna – a jej estetyka ma wskazywać zastosowanie współczesnych technologii budowlanych wyraźnie kontrastujących z wyeksponowanym fragmentem historycznej piwnicy.
Pozostała część kondygnacji podziemnej będzie już całkowicie nowo dobudowaną kubaturą, usytuowaną od strony zachodniej. Znajdzie się tu nowoczesna, przestronna galeria z podnośnikiem towarowym umożlwiającym wnoszenie eksponatów oraz niewielki barek z kawiarnią. Dzięki śmiałemu zabiegowi architektonicznemu, w postaci obniżonego patio przestrzeń ta uzyska bezpośredni dostęp do światła dziennego i wyprowadzenie widokowe na południową stronę parku. W obniżeniu terenu zostanie ukształtowana skarpa ze współczesną kompozycją ogrodową i alejkami eksponowanymi jedynie z poziomu piwnicy. Skarpa wraz z przyległymi tarasami posłuży do odgrywania spektakli i koncertów plenerowych. Architektura tej części podziemia wynika z konieczności zapewnienia funkcjonalnej przestrzeni wystawienniczej (ilustracja nr 19, 20 ,21). Kompozycja rzutu z charakterystycznym skosem umożliwia szerokie otwarcie skrzydła podziemnego na południową ekspozycję słoneczną i tę część parku, z której widok nie zdekomponuje historycznego układu przestrzennego.
Pokrycie obiektu roślinnością wymagało zastosowania konstrukcji żelbetowej stropu, podtrzymującego warstwy dachu zielonego. Ukształtowano go w duchu brutalizmu z wyraźnym wyeksponowaniem we wnętrzu odlewu betonowego. Jego kształt ma na celu wpuszczenie do wnętrz jak największej ilości światła słonecznego. Temu celowi służyć też będą świetliki zakomponowane w betonowym suficie. Mimo podziemnego usytuowania architekturę tej części za Le Corbuisier’em zdefiniowano jako „grę form w świetle”.
B) Parter. (ilustracja nr 22)
Układ funkcjonalny parteru obejmie obrys ścian odbudowanego dworu drewnianego oraz istniejącego dworu murowanego. Obejmie też oranżerię zakomponowaną w ramach istniejącej konstrukcji betonowej tarasu południowego. Obejmie też oranżerię zakomponowaną w ramach istniejącej konstrukcji betonowej tarasu południowego. W reprezentacyjnej sieni dworu murowanego zostanie przywrócona klatka schodowa w układzie zbliżonym do pierwotnego ale dostosowanym do współczesnych warunków technicznych. W duszy schodów wachlarzowych przewidziano szklany szyb windy, zapewniającej komunikację pionową na wszystkich trzech kondygnacjach użytkowych tej części budynku.
Pozostałe pomieszczenia na parterze dworu murowanego utrzymają swoją pierwotna funkcję. Znajdzie się tu ogólnodostępna kuchnia oraz salon z jadalnią. Ogólnodostępną funkcję uzupełni oranżeria. Wystrój wnętrz tej części będzie bazował na elementach, pierwotnej substancji – takich jak zachowana oryginalna XIX-wieczna stolarka drzwiowa i okienna. Możliwe jest też użycie materiałów posadzkowych zbliżonych do pierwotnych, jeśli w toku prac uda się ustalić pierwotny sposób wykończenia posadzek. Dopuszcza się relokację oryginalnych urządzeń grzewczych z epoki w postaci pieca kuchennego i pieca kaflowego. Pozostałe elementy architektury i wystroju wnętrz zostaną ukształtowane na nowo. Również główne schody uzyskają nową estetykę skorelowaną ze szklanym szybem windowym.
Pozostała część parteru obejmie obrys ścian odbudowywanego dworu drewnianego. Należy w tym miejscu wyjaśnić, że jest on roboczo nazywany „drewnianym”, uwagi na materiał, z którego pierwotnie został wybudowany. Jednak w rzeczywistości część jego ścian zostanie wykonana techniką murowaną. Mimo utrzymania historycznego zewnętrznego układu kompozycyjnego, będzie to całkowicie nowy obiekt jednoznacznie pozbawiony imitacji historycznej. W centralnej części znajdzie się główny hol wejściowy ze wspomnianą już wyprowadzoną z piwnicy klatką schodową.
W północnym skrzydle znajdą się dwie bliźniacze pracownie rzeźby i innych form przestrzennych wraz z towarzyszącym im wspólnym węzłem sanitarnym. Lokalizacja na parterze tego rodzaju pracowni ułatwi transport potrzebnych – często ciężkich – materiałów.
Północne skrzydło, jako najbardziej eksponowane od frontu, nie będzie ujawniać daleko idących zmian przestrzennych jakim ulegnie odbudowany dwór. Przeciwnie do skrzydła południowego, które po odbudowie stanie się centralną przestrzenią całego zespołu. Znajdzie się tu przestronna dwukondygnacyjna sala wielofunkcyjna (ilustracje nr 23, 24). Posłuży ona jako miejsce koncertów, wystaw, konferencji i wszelkiego rodzaju eventów na płaszczyźnie kulturalnej. Mimo utrzymania proporcji bryły historycznej, będzie to element architektoniczny silnie manifestujący przemiany jakim uległ i ulega zabytkowy obiekt. W tej części architekturę zdefiniowano jako „otwartą księgę” opowiadającą historię miejsca. Wyeksponowana w otwartej przestrzeni, efektowna ciesielska konstrukcja drewniana ma sygnalizować, że budynek pierwotnie był drewniany. Ale będzie to nawiązanie w zupełnie nowej formie, pozbawione prób imitacji i rekonstrukcji. Historyczna kubatura zostanie ukształtowana z dominacją szklanych ścian i połaci. To wyraz odejścia od sielskiego stylu romantycznych dworków do modernistycznej idei „szklanych domów”.
W tym przypadku na skutek zawiłości dziejów udało się ją zrealizować dopiero po stu latach, od czasu gdy opisał ją Żeromski. Historię degradacji majątku ziemiańskiego opowie odciśnięty w ścianie kontur poszarpanej i nieotynkowanej cegły po zawalonym starym dworze (patrz ilustracja nr 4 i ilustracja nr 23). Utrwalone przemurowania, odciski po stropach i ścianach, odymienia po kominach mają być niczym abstrakcyjny obraz opowiadający historię miejsca. To opowieść bez dat i faktów tylko kolorem i emocją. Po drugiej stronie znajdzie się architektoniczny epilog. To współczesna kubiczna bryła, ekspresyjnie „wbita” we wnętrze budynku (ilustracja nr 24), która pomieści funkcję komunikacyjną i sanitarną, obsługującą całą przestrzeń ogólnodostępną na parterze. Ma być niczym rzeźba „uwięziona” w plątaninie belek drewnianej konstrukcji odbudowanego dworu. To jednoznaczny sygnał, że ta przestrzeń została wykreowana na nowo i świadek naszych czasów dla przyszłych pokoleń.
C) Piętro (ilustracja nr 25)
Piętro dworu murowanego, będzie jednocześnie poddaszem użytkowym odbudowanego dworu drewnianego. W głównym pomieszczeniu części murowanej znajdzie się sala kominkowa z funkcją biblioteki i wyjściem na południowy taras. Biblioteka stanowić będzie też pomieszczenie recepcyjne do zlokalizowanego w tej części biura fundacji.
Nad salą wielofunkcyjną w dworze drewnianym pozostaje otwarta przestrzeń z kładką podwieszoną do więźby dachowej na stalowych wantach (ilustracja nr 26). Zapewni ona komunikację między pionem sanitarnym w centralnej części dworu drewnianego a biblioteką i biurem. Na pozostałej części poddasza dworu drewnianego znajdą się pokoje dla rezydentów Ośrodka. W części centralnej znajdzie się ostatni bieg schodów prowadzących na poddasze oraz przestrzeń wspólna (ogólnodostępna) dla rezydentów zajmujących pokoje.
D) Poddasze dworu murowanego (ilustracja nr 27)
Zostanie zaadaptowane na cele użytkowe. Wymiana poszycia dachu wraz z całą więźbą umożliwi jego prawidłowe doświetlenie, dzięki czemu możliwe będzie zlokalizowanie tu pracowni malarskiej i form płaskich wraz z przynależnym węzłem sanitarnym. Poddasze zostanie skomunikowane we właściwy sposób z resztą obiektu poprzez doprowadzenie kolejnego biegu schodów z istniejącej klatki schodowej oraz przedłużenie szybu windowego.
5 Kompozycja bryły zewnętrznej
A) Istniejący dwór murowany
Elewacje dworu murowanego pozostaną w stanie niezmienionym. Detale sztukatorskie zostały odnowione na podstawie programu konserwatorskiego przygotowanego w odrębnym opracowaniu zatwierdzonym przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie. Nie przewiduje się też żadnych zmian w zachowanej, zewnętrznej stolarce okiennej i drzwiowej.
Częściowe przekształcenia obejmą dach dworu murowanego. Obecna więźba i spoczywająca na niej połać pomimo zachowania charakterystycznej geometrii dachu polskiego, jest elementem zniekształconym na skutek rozmaitych przeróbek i prowizorycznych prac zabezpieczających, z czasu gdy obiekt popadał w degradację.
Na skutek tych zmian brakuje pierwotnego detalu gzymsu koronacyjnego w okapie, a ugięte krokwie powodują zdefasonowanie kompozycji dachu. Dlatego zdecydowano się na całkowitą wymianę więźby dachowej przy jednoczesnym ukształtowaniu układu statycznego konstrukcji w taki sposób, aby umożliwiał on nadanie przestrzeni poddasza walorów użytkowych. Wobec nadwątlenia obecnej konstrukcji oraz braku jednoznacznych przekazów źródłowych, ukazujących pierwotne krycie i fason dachu, zrezygnowano ze ścisłej rekonstrukcji połaci, bowiem opierałaby się na niejednoznacznych przesłankach. W to miejsce zastosowana zostanie blacha cynkowa w kolorze antracytowym (ciemnym) układana w formie poziomych paneli. Zadbano natomiast o wyraziste wyeksponowanie pierwotnej geometrii dachu ale bez odtwarzania wszystkich detali i elementów wynikających z rozmaitych przeróbek.
Dach pozostanie mansardowy, w typie dachu polskiego (krakowskiego) z dwoma pasami połaci – dolnym i górnym oddzielonymi charakterystycznym przełamaniem. Nachylenie połaci głównej obydwu pasów wynosi 40 stopni. Dodatkowo zgodnie z pierwotną geometrią każdy pas został zaopatrzony w przypustnicę o kącie nachylenia 34 stopnie. Uskok pomiędzy pasami wynosi 28 cm i zostanie wykończony drewnianą boazerią. Podobnie jak okap dolny, w którym dawny gzyms koronacyjny odtworzono we współczesnej, uproszczonej formie, a styk z połacią ukształtowano z zastosowaniem systemu bezrynnowego.
W toku przygotowania niniejszego opracowania rozważono rożne sposoby oświetlenia poddasza. Ostatecznie zrezygnowano z rekonstrukcji wschodniej lukarny widocznej na archiwalnej fotografii, ponieważ wiele wskazuje na to, że nie była ona elementem pierwotnym.
Autorzy projektu zdecydowanie odrzucili również popularną koncepcję wprowadzenia nowych historyzujących lukarn, które zaburzałyby formę architektoniczną dachu polskiego. Odrzucono też zastosowanie półśrodków w postaci typowych okien połaciowych, które narzucałyby obce podziały rytmiczne. Dlatego zdecydowano się na rozwiązanie z pozoru najdalej idące i w największym stopniu podkreślające współczesną ingerencję, ale w konsekwencji najmniej defasonujące charakterystyczny układ dachu. Otóż główna połać dolnego pasa dachu została zaprojektowana jako szklana na całej wysokości i obwodzie. Uniknięto w ten sposób nienaturalnych podziałów i rytmizacji. Aby uspokoić i ujednolicić odbiór materiałowo-kolorystyczny, płaszczyzny szklane osłonięto aluminiowymi profilami żaluzjowymi, których rytm i kolorystyka zleje się z poziomo układanymi panelami z blachy cynkowej w jedną całość.
dla przebudowy istniejącego budynku, odbudowy i rozbudowy
Zastosowano tu antyczną zasadę kompozycyjną, wedle której celowa i zamierzona deformacja formy architektonicznej pozwala uzyskać efekt wizualny bardziej harmonijny, aniżeli wynikałoby to na wprost z kształtowanej bryły. Dlatego, aby nowa geometria dachu w odbiorze była jak najbliższa pierwotnej, połacie szklane zaprojektowano jako wycofane w stosunku do połaci blaszanych, dzięki czemu pokrywające je profile aluminiowe będą tworzyć wizualnie jedną płaszczyznę z połaciami blaszanym.
B) Taras południowy
oddając zachowawczym przekształceniom bryłę dworu murowanego, projektanci stanęli przed trudnym problemem ustosunkowania się do przybudowanej do niego żelbetowej konstrukcji południowego tarasu. O ile jego walory użytkowe należy uznać za uzasadnione, o tyle wątpliwa wydaje się tak daleka ingerencja w kompozycję zabytkowego obiektu. Według archiwalnego projektu z 1979 roku taras w warstwie wizualnej miał wykazywać cechy neorenesansowej stylizacji historycznej – co biorąc pod uwagę jego proporcje niezgodne z zasadami kompozycji z tego okresu było ideą chybioną, prowadzącą na wprost do deformacji architektonicznej. Ponadto projekt zatarcia różnic wizualnych pomiędzy oryginalną strukturą zabytku, a jego współczesnym uzupełnieniem był niezgodny z nauką o ochronie zabytków.
Jednak niezależnie od oceny przeszłych poczynań, obecnie niedokończona brutalna struktura wymaga dopowiedzenia. Wobec walorów użytkowych trudno było zdecydować o jej rozebraniu. Ostatecznie uznano, że jedynym rozwiązaniem jest jej częściowe wyeksponowanie w obecnej formie jako światka historii i jednoczesne wciągnięcie we współczesną kompozycję rewitalizowanego obiektu. Surowa konstrukcja pozostanie częściowo odsłonięta i posłuży jako szkielet pod szklaną oranżerię jaką przewidziano w tym miejscu (ilustracja nr 29).
C) Odbudowany dwór drewniany
Frontowa, północna cześć dworu drewnianego, oraz jego środkowy ryzalit zostaną odbudowane w formie zbliżonej do ukazanej na archiwalnych fotografiach i utrwalonej na inwentaryzacji z 1979 roku.
Źródła te wskazują, że w ostatniej fazie istnienia wystrój zewnętrzny dworu drewnianego, wykazywał cechy stylistyczne właściwe dla architektury murowanej. Były to między innymi: tynkowane, pobielane elewacje, łukowo-odcinkowe nadproża okienne, dekoracje sztukatorskie. Budynek najprawdopodobniej uzyskał taki kształt w czasie rozbudowy o część murowaną, która zapewne była pretekstem do gruntownej przebudowy starszej części drewnianej i nadania obydwu, wspólnych cech stylistycznych. Wobec braku innych źródeł takie same założenia przyjęto dla obecnej odbudowy. Zatem pomimo roboczego nazewnictwa ściany środkowego i północnego skrzydła dworu drewnianego, zostaną odbudowane jako murowane. Również rozmieszczenie i proporcje otworów okiennych będą stanowić odzwierciedlenie stanu utrwalonego w źródłach archiwalnych. Na tym jednak działania odtworzeniowe zakończono. Dla uniknięcia wątpliwości i jednoznacznego wskazania pochodzenia nowej substancji, ściany zostaną wzniesione współczesnymi technikami. Zrezygnowano również z odtwarzania większości detali sztukatorskich – zastępując je prostym wykończeniem – oraz odtwarzania stylizowanej na historyczną drewnianej stolarki okiennej. W jej miejsce zastosowano nowoczesne profile okienne w szkleniach bezramowych (ukrytych za przyciemnianą szybą) zlicowanych z elewacją.
W ten sposób ukształtowano elewacje jako zupełnie nowe – za pomocą współczesnych technologii i według aktualnych zasad estetyki architektonicznej. Jedynie ogólne proporcje i struktura w pewnym uproszczeniu ma odzwierciedlać formę dawnego budynku.
Odrębnym zagadnieniem pozostał dach dworu drewnianego. Szczególnie w tej części wymagał on pogłębionej analizy formy. Bowiem zastosowany tu układ dachu polskiego z charakterystycznym daleko wysuniętym okapem i przełamaniem połaci, w zasadniczy sposób decyduje o charakterze obiektu. W tym przypadku – z uwagi na aktualny kontekst kulturowy z tzw. „pseudodworkowym” budownictwem mieszkaniowym – współczesne kształtowanie formy dachu polskiego, przy niedokładnym rozpoznaniu jego cech, może doprowadzić do karykaturyzacji architektonicznej. Aby jej uniknąć
należało znaleźć właściwy współczesny język potrzebny do wyeksponowania historycznej kompozycji z jej charakterystyczną geometrią stanowiącą o specyfice dawnych dworów szlacheckich. Cel ten jest o tyle trudny, jeśli poddasze ma zawierać walory użytkowe, a pierwotnie takich nie posiadało. A co za tym idzie w typologii większości dachów polskich nie ukształtowały się elementy umożliwiające doświetlenie poddasza na cele użytkowe. Podobnie jak w części murowanej i tu również zrezygnowano z historyzujących lukarn, pomimo, że takowe są ukazane w archiwalnych fotografiach i były uwzględnione w projekcje z 1979 roku. Autorzy opracowania skłaniają się w stronę krytycznej oceny źródła, które nie może być używane bezrefleksyjnie w przypadku gdy odrzuca się rekonstrukcję i imitację jako działanie niezgodne z nauką o ochronie zabytków. Uznano, że lukarny widoczne na archiwaliach – szczególnie w projekcie z 1979 roku – są elementem obcym.
W takiej postaci nie występowały one w kompozycji dachu polskiego. Te w Sieciechowicach – jak wiele innych – najprawdopodobniej powstały w efekcie wtórnych przekształceń. Biorąc pod uwagę, że celem niniejszego zamysłu architektonicznego nie jest rekonstrukcja stanu z lat 70-tych XX wieku ani żadnego innego ściśle wskazanego okresu, a jedynie odbudowa w formie odwzorowującej wartościową kompozycję, uznano, że rezygnacja z lukarn jest uzasadniona. Podobnie jak we dworze murowanym, zrezygnowano też z półśrodków jakim byłyby standardowe okna połaciowe. W to miejsce wprowadzono nowoczesną szklaną połać okalającą dolny pas dachu. Tu również zastosowanie znalazły aluminiowe żaluzje przesłaniające powierzchnię okien i zlewające się w odbiorze z blaszanymi panelami pozostałych połaci w taki sposób, aby ich geometria pozostała ujednolicona i wizualnie zgodna z pierwowzorem. Kształtując w oparciu o niego geometrię dachu, szeroko wystawiono okap ale zastosowano uproszczoną w formie podbitkę boazeryjną i systemem bezrynnowym.
Na styku okapu ze ścianami parteru wprowadzono fryz wykończony również drewnem – ma on sygnalizować, że pobielane ściany mogły być efektem wtórnych przekształceń, a pierwotna struktura dworu była drewniana.
Południowe skrzydło dworu, zostało ukształtowane w odmienny sposób. Ten element poprzez swoje sąsiedztwo z budynkiem istniejącym stanie się teraz centralną częścią całego założenia, w której wnętrzu ulokowano wspomnianą salę wielofunkcyjną. Tu nawiązanie do pierwowzoru realizuje się jedynie poprzez zachowanie proporcji bryły. Natomiast zrezygnowano z odwołania do struktury ścian i rytmu otworów okiennych. W ich miejsce wprowadzono ujednolicone elewacje i połacie szklane będące częściowo transparentną obudową eksponowanej w tym miejscu konstrukcji drewnianej. O ile więc frontowe skrzydło w swym częściowo odtwórczym charakterze nie zdradza jeszcze skali współczesnej ingerencji, o tyle nieco schowane południowe w miarę poznawania obiektu będzie ją jednoznacznie ujawniać.
C) Część podziemna (patrz ilustracja nr 3)
Nową kubaturę dobudowaną od strony zachodniej do dworu drewnianego pozbawiono właściwie zewnętrznej formy architektonicznej, umieszczając ją w całości pod ziemią. Od strony frontowej nowe skrzydło pozostanie niewidoczne. Jedynie obniżone patio wraz z wyjściem na ogród będzie eksponowane od południowej (tylnej) strony parku. Tu skoncentrowano się na korelacji architektury z zielenią parkową, gdzie kompozycja ukształtowana na skarpie ma stanowić łącznik pomiędzy współczesnym obiektem a kompozycją zabytkowego parku. Uwidocznione częściowo elewacje nowego skrzydła będą proste i transparentne, wykonane całkowicie współczesnymi technikami według aktualnych zasad estetyki architektonicznej, eksponującej zastosowanie betonu, stali i szkła.
6. Parametry techniczne
POWIERZCHNIA ZABUDOWY ISTNIEJĄCEGO DWORU 234,22 m2
PROJEKTOWANA POWIERZCHNIA ZABUDOWY 237,88 m2
KUBATURA CAŁOŚCI 4121,59 m3
POWIERZCHNIA UŻYTKOWA 965,02 m2
7. Założenia konstrukcyjne i technologiczne
W istniejącym budynku, nie przewiduje się istotniejszych ingerencji w strukturę konstrukcyjną ścian i stropów. Jedyna zmiana we wnętrzu obejmie ponowne ukształtowanie klatki schodowej otaczającej samonośny szyb windowy, posadowiony na stopie fundamentowej. W związku z tym stropy na styku ze schodami i szybem będą wymagały ukształtowania odpowiednich pomostów i poręczy. Na wszystkich kondygnacjach zostaną ułożone nowe posadzki.
Przewiduje się całkowitą wymianę więźby i poszycia dachowego po uprzednim ustabilizowaniu korony ścian wieńcem żelbetowym tak, aby mogły one przenieść zwiększone obciążenie dachu wynikające z ulokowania pod nim pomieszczeń użytkowych.
Nowa więźba dachowa będzie krokwiowa (podobnie jak obecna), wykonana technikami ciesielskimi w układzie płatwiowo-kleszczowym. Warstwy poszycia dachowego, w tym ocieplenie i wyprofilowanie połaci zostanie ułożone na krokwiach, w taki sposób, że one same od wewnątrz pozostaną „nagie”. Profile okien dachowych spoczną bezpośrednio na krokwiach.
Murowano betonowa konstrukcja tarasu południowego zostanie wykorzystana jako szkielet dla szklanych ścian projektowanej w tym miejscu oranżerii. Szklenia przewidziano systemie bezramowym ALUPLAST, wg systemu producenta, z profilami ukrytymi wewnątrz.
Odbudowywany budynek dawnego dworu drewnianego oraz cała cześć podziemna zostanie posadowiona bezpośrednio na płycie fundamentowej, a wraz z nią w monolitycznej technologii żelbetowej, zostaną wykonane wszystkie ściany piwnicy i stropy nad nią. Historyczne sklepienie kolebkowe zostanie przemurowane na nowych fundamentach. Przewiduje się ciężką izolację fundamentów i ścian piwnicy w systemie HYDROSTOP. Stropodach nad nową częścią podziemną zaprojektowano jako zielony dach odwrócony w uprawie intensywnej. Zaprojektowana skarpa prowadząca do części podziemnej zostanie uszczelniona warstwą gliny umieszczoną pod warstwą wegetacyjną roślin.
Wody opadowe z tej części będą odprowadzanie do zbiornika retencyjnego umieszczonego pod posadzką skrzydła podziemnego, skąd zostaną wprowadzone do obiegu wody sanitarnej.
W odbudowywanym budynku dawnego dworu przewidziano żelbetową konstrukcję ścian zewnętrznych w skrzydle północnym i środkowym, ocieploną w systemie dwuwarstwowym. W tej samej technologii zostaną wykonane ściany poddasza w środkowym szycie gdzie strop również będzie żelbetowy. Pozostałe stropy w tym budynku, konstrukcja sali wielofunkcyjnej – w tym cała więźba dachowa – zostanie wykonana w tradycyjnej technologii drewnianej.
Eksponowana otwarta więźba w sali wielofunkcyjnej została zaprojektowana w układzie krokwiowym wieszarowo-rozporowym. Technologia dachu w odbudowanej części będzie identyczna jak w wymienianym dachu budynku istniejącego.
Opracowanie:
mgr inż. architekt Marek Idziak-Sępkowski
inż. architekt krajobrazu Jędrzej Idziak-Sępkowski
Szczegóły dotyczące projektantów:
Architektura i koncepcja konstrukcji drewnianej: Marek Idziak-Sępkowski, Jędrzej Idziak-Sępkowski
Współpraca: Joanna Baranek /projekt budowlany/
Magdalena Piwek /projekt wykonawczy/
Zdjęcia: Arte Novum